Vasküler Demans Nedir?

Vasküler demans, beyindeki kan damarlarının hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir demans türüdür. İlerleyen yaşla birlikte bu hastalık kişilerde dikkat eksikliği, hafıza kaybı gibi belirtilerle kendisini gösterir. Bu hastalıktan korunmak için önlemler alınabilir. Fiziki ve psikolojik sağlığınıza dikkat ederek, doktor kontrollerini aksatmayarak önlem alabilirsiniz. Bu yazının devamında hastalığın nedenleri, riskleri, evreleri hakkında bilgilere ulaşabilirsiniz.

Vasküler Demansın Nedenleri Nelerdir?

Vasküler demansın nedenleri yaygın olarak inme, beyin kanaması, damar hastalığı gibi görülür. Hastalığın nedenleri her kişide farklı şekillerde görülebilir. Bazen de birçok neden bir arada görülebilir. Nedeninin belirlenmesi için doktorun detaylı analiz yapması gerekmektedir. Aşağıdaki faktörler, vasküler demansın gelişiminde önemli bir rol oynar.

• İnme
• Küçük damar hastalığı
• Beyin kanaması
• Hipertansiyon
• Diyabet
• Sigara
• Damar sertleşmesi

Vasküler Demansın Belirtileri Nelerdir?

Vasküler demansın belirtileri, bilişsel sorunlar olarak karşımıza çıkar. Kişiden kişiye farklılık gösterebilen bu belirtiler, zaman içerisinde ilerleyebilir. Belirtilerin görüldüğü, fark edildiği anda doktora başvurmak ve değerlendirme yapmak önemlidir. Aşağıdaki belirtiler bu hastalığı akla getirebilir.

• Hafıza kaybı,
• Yeni bilgileri öğrenmede zorluk,
• Sık sık unutkanlık,
• Dikkat ve odaklanma zorluğu,
• Yönlendirmelerde zorluk yaşamak,
• Kelimeleri bulmada zorlanma,
• Cümleleri düzgün şekilde oluşturamamak,
• Karar verme, problem çözme konusunda güçlük,
• Günlük hayattaki aktiviteleri yapmada zorluk,
• Kişilik, davranış, duygusal durumlar da etkilenir.

Vasküler Demans Tipleri

Vasküler demans tipleri, hastalığın meydana gelme durumuna bağlı olarak farklılık gösterir. Hastalığın teşhis edilmesi ve doğru tipinin belirlenmesi için doktor tarafından detaylı bir değerlendirme yapılmalıdır. Aşağıda birkaç örnek tip verilmiştir.

Multi-infarkt demans: Beyinde birkaç küçük inme (beyin felci) veya mikro inmeler sonucu oluşur. Birçok küçük kan damarı tıkanır veya hasar görür, bu da beyin hücrelerinin ölmesine ve belirtilerin ortaya çıkmasına yol açar.

Hemorajik vasküler demans: Bu tip vasküler demans, beyin kanaması sonucu oluşur.

Genel arteriyel stenoz: Bu tip vasküler demans, beyindeki ana arterlerde daralma veya tıkanıklık nedeniyle meydana gelir.

Vasküler Demans Evreleri

Vasküler demans evreleri arasındaki sınırlar net bir şekilde değildir. Hastalar arasında bu evreler de farklılık gösterebilir. Hafif, orta, ağır evreler bulunmaktadır. Hafif evrede kişi hastalığın başlangıcındadır. Unutkanlık, odaklanma sorunu, dikkat eksikliği gibi sorunlar yaşar. Günlük aktivitelerinde kendi başınadır ancak bazı zamanlar zorluk yaşayabilir. Orta evrede hastalık ilerlemeye başlar. Zaman ve yerler karışabilir, günlük aktivitelerde başka birine bağımlılık artabilir. Kişilerle olan iletişiminde zorluk yaşamaya başlar.

Ağır evrede artık ciddi anlamda bilişsel bozulmalar yaşanır. Kişi yakın zamanda gerçekleşen olayları hatırlamakta zorlanır, insanları bile tanımayabilir. Sözcükleri bulmakta zorlanır ve dışarıdan yardıma ihtiyacı vardır.

Vasküler Demansa Neler Neden Olmaktadır?

Vasküler demansa neden olan faktörler bulunur. En yaygın olan neden inmedir. İnme, beyin dokusuna kan akışını engeller. Beyindeki bir kan damarı tıkanır veya yırtılırsa inme meydana gelebilir. Beyin hücreleri oksijen ve besin alamazsa hasar görür ve bu hastalık oluşabilir. Küçük damar hastalıkları da beyin hücrelerinin ölmesine ve başka hastalıklarına neden olabilir.

Hipertansiyon ile oluşan yüksek kan basıncı da bu hastalığın oluşumuna katkıda bulunabilir. Kan damarlarının duvarlarında plak birikimine neden olan damar sertleşmesi de damarlarda daralma ve tıkanmaya yol açabilir. Diyabet de kronik olarak kan şekeri seviyesinin yükseklerde olmasıdır. Ayrıca sigara kullanmak, kalp hastalığı ve yüksek kolesterol seviyeleri de vasküler demans riskini artırabilir.

Vasküler Demansın Risk Faktörleri Nelerdir?

Vasküler demansın risk faktörleri arasında birçok madde sayılabilir. Beyinde oluşan sorunlar, sağlıksız bir yaşam tarzına sahip olmak bu hastalık için risklerin temel konusudur. Özellikle; yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve yüksek kolesterol risk faktörlerinin başında gelir. İnme yaşayan kişilerin bir süre sonra demans yaşadığı görülmektedir. Diğer kardiyovasküler hastalıklar da bu sorunun ortaya çıkma ihitmalini artırır. Fazla alkol tüketimi, sigara kullanımı, bedensel hareketlerin yetersizliği, sağlıksız beslenmek, obezite ve aşırı kilo risk faktörleri olarak sayılabilir.

Vasküler Demansın Görülme Sıklığı Nedir?

Vasküler demansın görülme sıklığı konusunda demans hastalarının %15-20’sinde bu türün ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Alzheimer hastalığından sonra ikinci olarak vasküler demans yaygın olarak görülmektedir. Yaşın ilerlemesiyle birlikte görülme sıklığı da artmaktadır. 65 yaş üzeri yaşlı nüfusta ortaya çıkan bu hastalık, birçok ülke veya bölge arasında da farklılık gösterir. Sağlıklı bir yaşam tipi olan bölgelerde daha az rastlanır.

Vasküler Demans Nasıl Önlenebilir?

Vasküler demans yaşanmasını önlemek için bazı öneriler bulunabilir. Öncelikle hastalığa sağlıksız bir yaşamın başlıca neden olduğunu düşünürsek hayat tarzında değişikliklerin olması bir önlem olacaktır.

• Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek,
• Kan basıncını kontrol altında tutmak,
• Kolesterol düzeylerini yönetmek,
• Diyabeti yönetmek,
• Sigara içmemek, bırakmak,
• Alkolü sınırlı tüketmek,
• Beyin sağlığını korumak önlemler arasındadır.

Vasküler Demans Alzheimer Farkı

Vasküler demans ve alzheimer, iki farklı demans türüdür. Aralarındaki farklar nedenlerine, belirtilerine, ilerleme hızlarına göre değişmektedir.

1. Vasküler demans, beyindeki kan damarlarının hasar görmesi veya hastalanması sonucu oluşur. Nedeni inme, damar hastalıklarıdır. Alzheimer ise beyindeki plakların değişikliklerinden kaynaklanır ve beyinde plak birikimi ile ilişkilidir.
2. Belirtiler açısından vasküler demans bilişsel işlevlerde düşüşü ortaya çıkarırken; alzheimer bilişsel işlevlerin geniş bir alanda azalmasını içerir.
3. Vasküler demans inme, damar tıkanıklığı gibi sorunlar dolayısıyla hızlı bir şekilde ortaya çıkarken; alzheimer genellikle yavaş ilerleyen bir süreçtir ve zamanla belirtileri giderek kötüleşir.
4. Vasküler demans beyindeki hasarın yerine ve şiddetine bağlı olarak belirtilere neden olur. Alzheimer hastalığı genellikle hafıza ve bilişsel işlevlerin genel olarak her noktasını etkiler.
5. Vasküler demans için MR veya CT taramaları tanı koymada belirleyici olurken alzheimer için klinik değerlendirmelerin yanında farklı görüntüleme teknikleri kullanılır.

Vasküler Demans Nasıl Teşhis Edilir?

Vasküler demans teşhisi için doktorlar birkaç farklı yöntemi bir arada kullanabilirler. Öncelikle hastanın yaşadığı değişiklikleri ve semptomları anlamak için detaylı bir öykü alınır. Bilişsel fonksiyonlarda düşüş, hafıza kaybı, dikkat eksikliği gibi belirtiler değerlendirilir.

Bilişsel testler, bu yeteneklerin değerlendirilmesine yardımcı olur. Diğer demans tiplerinden ayrılmasına ve teşhis edilmesine yol açar. MR, BT gibi görüntüleme yöntemleri beyin dokusundaki değişimleri, damar hasarını, kanamaları vs. göstererek teşhis koymada yardımcı olur. Kan testleri de kan şekeri seviyesini, kolesterol düzeyini, tiroid fonksiyon testlerini değerlendirir.

Vasküler Demans Tedavisi

Vasküler demans tedavisi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatma ve semptomları kontrol altına almaya yöneliktir. Tedavi için düzenli ve disiplinli bir yaklaşım gerekir. Birkaç farklı uzmanın bir arada çalışmasını gerektirir. Temel olarak hastalığın altta yatan faktörler tedavi edilmelidir. Semptomların kontrol altına alınması için belirli ilaçlar kullanılabilir.

Bilişsel rehabilitasyon; hafıza, dil, dikkat, problem çözme becerilerini güçlendirmek üzerine yapılan terapi programlarıdır. Bu program hastanın günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız olmasını sağlar. Düzenli fiziksel aktivite, bu hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir. Kan dolaşımı artar, beyin sağlığını destekler ve genel sağlık üzerinde etkilidir.

Sağlıklı bir beslenme düzeni benimsemek, lifli gıdalar, taze meyve ve sebzeler tüketmek gerekir. Sosyal ve duygusal iyileşme halini olumluya çevirmek için destek alınması gerekebilir. Sosyal etkileşimleri sürdürmek, sosyal aktivitelere katılmak, destek gruplarından yardım almak hastanın yaşam kalitesini artırabilir.

Vasküler Demanstan Korunma

Vasküler demanstan korunmak için yaşam tarzını sağlıklı bir hale getirmek, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı bir beslenme diyeti uygulamak gerekir. Fiziksel olarak yaşanabilecek kolesterol seviyelerini, kan şekerini kontrol altında tutmak gerekecektir. Zihinsel aktiviteyi sürdürmek, sosyal etkileşimleri artırmak ve stresi yönetmek de beyin sağlığını destekler. Vasküler demanstan korunma için bu adımları atmak önemlidir, ancak risk tamamen ortadan kaldırılamaz. Doktorunuzla danışarak kişisel risk faktörlerinizi değerlendirmek ve uygun önlemleri almak önemlidir.