Afazi, beynin konuşmayı ve anlamayı kontrol eden belirli bir bölgesindeki hasarın neden olduğu nörolojik konuşma bozukluğudur. Bir kişinin başkalarıyla etkili bir şekilde iletişim kurmasına engel olur.
İçindekiler
Afazi Neden Olur?
Afazi, beynin dil baskın tarafındaki, genellikle beynin sol taraftaki hasardan kaynaklanır. Beyinde konuşmadan sorumlu alanlarındaki bir lezyon, serebro-vasküler olay (SVO; tromboz, emboli, kanama, anevrizma), beyin tümörü, kafa yaralanması, enfeksiyon, bunama, anormal hücre büyümesi, beyin krizi, dejeneratif bozukluklar, menenjit ve beyin iltihabı gibi hastalıklar nedeniyle gelişir. Genellikle inme sonucu görülmektedir.
Kısmi paralizi, görüş kaybı, yutma bozukluğu, epilepsi, konsantrasyon, bellek ve dikkat sorunları da ortaya çıkabilmektedir. Adı geçen sendromlar afaziye eşlik edebilir veya bağımsız olarak ortaya çıkabilir. Hem kadınlarda, hem erkeklerde eşit olarak görülmektedir, genellikle orta yaş ve üstü kişilerde görülmektedir.
Bireyler; afazi sonrasında yalnızlık, depresyon, özgüven eksikliği, umutsuzluk, çekimserlik gibi negatif duygulanma, iletişim kuramama ve sosyal aktivitelere katılım isteğinin azalması, işini devam ettirememe, sosyal ilişkilerde bozulma ve öz bakım becerilerinde azalma gibi sorunlar yaşamaktadır. Bu sorunlar bireylerin yaşam kalitesinin düşmesine neden olmaktadır.
Afazi Türleri Nelerdir?
Afazinin birçok türü vardır. Bunlar genellikle beynin dil baskın tarafının hangi alanından etkilendiğine ve hasarın boyutuna göre teşhis edilir. Örneğin:
- Broca afazisi olan kişilerde beynin dil baskın tarafının ön kısmı hasar görür.
- Wernicke yani akıcı afazi olanlar, beynin dil baskın bölümünün yan kısmında hasara sahiptir.
- Global afazi, beynin dil baskın tarafının büyük bir bölümünde hasar mevcuttur.
- Broca afazisi olan kişiler, kısa ama anlamlı cümleler kurabilirler. Genellikle başkalarının konuşmalarını anlayabilirler. Hasar beynin ön kısmında olduğundan, motor hareketler için de önemli olduğundan, Broca afazisi olan kişilerde genellikle kol ve bacakta sağ tarafta güçsüzlük veya felç olur.
- Wernicke afazisi olanlar, kafa karıştırıcı uzun cümleler kurabilir, gereksiz kelimeler ekleyebilir veya yeni kelimeler oluşturabilir. Genellikle başkalarının konuşmalarını anlamakta güçlük çekerler.
- Global afazili insanlar, konuşmayı anlamada, okuma ve yazmada zorluk yaşar.
Afazi Nasıl Teşhis Edilir?
Afazinin teşhisi, bozukluğun derecesinin belirlenmesi ve başarılı tedavi için bir dil-konuşma patoloğu tarafından yürütülen kapsamlı dil testi ile değerlendirilir. Bu testler konuşma, adlandırma, tekrarlama, anlama, okuma ve yazmayı içerir. Afazi belirtileri, teşhis koymada önemlidir.
Afazi Nasıl Tedavi Edilir?
Afazi tedavisi, hastanın iletişim kurma yeteneğini geliştirmek ve yaşam kalitesini arttırmak üzere yapılır. İyileşme süreci ve derecesi; hasarın yerine, yaygınlığına, şiddetine, olayın üzerinden geçen süreye, hastanın yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, motivasyonu, içinde bulunduğu toplumsal çevreye, afazinin tipine, neden olan duruma ve alınan terapiye göre bireysel farklılıklar gösterir.
Ne Zaman Terapiye Başlamak Gerekir?
Hastanın genel durumu stabil olduktan sonra ve söylenileni anlama seviyesine geldiği zaman terapiye başlanabilir. Konuşma becerilerinin geri kazanılmasında ilk 6-12 ay kritik öneme sahip olduğu bilimsel çalışmalarda kanıtlanmıştır. Zamanında ve yoğunlaştırılmış bir terapi tedavinin başarısını arttırmaktadır.
